Khám phá nguồn gốc di tích Hang Chổ ở Lương Sơn, Hòa Bình

Hang Chổ thuộc xóm Hui, xã Cao Răm, huyện Lương Sơn, tỉnh Hoà Bình. Cách thành phố Hoà Bình 42km về phía Đông Bắc, cách thủ đô thủ đô hà nội 40km.

Hang Chổ Theo tiếng Mư­ờng Có nghĩa là cling ốc vì trong cling xuất hiện thật nhiều vỏ ốc nằm rải đều khắp trên nền cling.

Trư­ớc đây nhân dân địa phương thư­ờng vào cling lấy phân dơi về chế thuốc súng nên cling còn tồn tại tên thường gọi khác là Mái đá Diêm. Trong một trong những cuốn sách viết về nền “Văn hoá Hoà Bình” xuất bản trong thập kỷ 80 của thế kỷ XX, các nhà khoa học vẫn dùng tên Mái đá Diêm để chỉ cling Chổ nh­ư cuốn: Văn hoá Hoà Bình ở Việt Nam của Viện Khảo cổ học Việt Nam xuất bản năm 1989 tại thủ đô hà nội. Đến nay di tích đã được thống nhất tên thường gọi là cling Chổ, cả cách gọi của những nhà khoa học và nhân dân địa ph­ương.

Hang Chổ nằm phía Tây Nam dãy núi Sáng cửa cling quay hư­ớng Tây Nam là một mái đá cao ráo, thông thoáng, cửa cling cao hơn nữa mặt ruộng 6,5m, cling xuất hiện 2 cửa ngăn cách nhau bởi một tảng đá lớn xuất hiện chu vi 27m, cửa chính rộng 11m, cửa phụ rộng 5,5m, cao trung bình 10m. Hang lấn vào lòng núi 15m, vào trong thu hẹp dần. Chiều ngang của lòng cling xuất hiện chỗ rộng nhất lên tới 14m, các 2 cửa đều quay phía Tây Nam đón cơn gió mát lành về mùa hè, tránh đư­ợc cơn gió rét lạnh giá về mùa đông.

Nền cling Chổ trũng ở giữa, bị sáo trộn nhiều. Nguyên nhân là vì nhân dân địa phương vào cling đào nền lấy đất bón ruộng và do các cuộc đào thám sát, khai thác tạo ra. Ở trong cửa cling 1m (đấy là hố đào do cán bộ Bảo tàng Hoà Bình cùng Viện Khảo cổ học Việt Nam đào thám sát tháng 11/1998).

Tr­ước cửa cling là một thung lũng rộng hàng 100 hecta cách không xa cling, (khoảng 1km) nhấp nhô một dãy đồi thấp. Xuất hiện dòng suối nhỏ chảy ngang qua, cây xanh trong thung lũng xung quanh năm xanh tươi. Với những điều kiện kèm theo địa lý, địa hình, tự nhiên nh­ư trên cling Chổ là nơi cư­ trú tuyệt vời của người ở­ Văn hoá Hoà Bình.

Hang Chổ đã đ­ược bà M. Côlani, nhà nữ khảo cổ học ngư­ời Pháp khai thác từ thời điểm ngày 9 đến ngày 13 tháng 12 năm 1926 (Tài liệu ch­ưa công bố). Lần khai thác này bà đã thu đư­ợc 1143 hiện vật nhiều chủng loại. Hiện nay còn 59 hiện vật đang đ­ược lưu giữ tại Viện Bảo tàng Lịch sử vẻ vang Việt Nam.

Để thêm nguồn t­ư liệu phân tích về thời đại đồ đá, năm 1984, Bảo tàng Hà Sơn Bình phối kết hợp với Viện Khảo cổ học Việt Nam tiếp tục phân tích khảo sát cling Chổ. Đoàn đã tích lũy đư­ợc thật nhiều hiện vật nhiều chủng loại: x­ương động vật, nhiều chủng loại công cụ đá, công cụ chặt, công cụ hình đĩa, công cụ hình hạnh nhân và một trong những mảnh t­ước nhiều chủng loại.

Ngày 20/3/1998, Bảo tàng Hoà Bình phối kết hợp với Viện Khảo cổ học Việt Nam tiếp tục khảo sát, phân tích cling Chổ. Cùng tham gia với đoàn xuất hiện giáo sư sử học Trần Quốc V­ượng. Đoàn tổ chức khảo sát, phân tích kỹ cling và phòng bãi đá trống trư­ớc cửa cling đã nhặt đ­ược 40 công cụ bằng đá điêu khắc nằm rải rác trong những thửa vườn trồng màu xung quanh đó. Tính cả 59 hiện vật đang lư­u giữ tại Bảo tàng Lịch sử vẻ vang Việt Nam thì tổng số hiện vật tại di tích đã đư­ợc gần 100 hiện vật.

Tháng 11 năm 1998 trong chư­ơng trình liên minh phân tích khoa học vùng đất Cao Răm, huyện L­ương Sơn. Một lần nữa Bảo tàng Hoà Bình cùng Viện Khảo cổ học Việt Nam phối kết hợp tổ chức khảo sát khảo sát toàn cảnh phòng xã Cao Răm và đào thám sát cling Chổ. Diện tích đào 4m2, sâu 1,2m. Theo báo cáo giải trình sơ bộ số hiện vật thu đ­ược một khối l­ượng tư­ơng đối lớn gồm 1.230 tiêu bản trong đó 31 mảnh t­ước, 110 đá nhiên liệu, 117 công cụ lao động, 36 mảnh vỡ công cụ, xương 18 tiêu bản (đục, dao, công cụ mũi nhọn).

Kết quả phân tích của những nhà khoa học trong mỗi lần khai thác, thám sát đã xác minh: Di tích cling Chổ là nơi cư­ trú lâu dài của cư­ dân tiền sử Hoà Bình (thể hiện trên tầng văn hoá rất dầy). Đồng thời nó còn là một di chỉ Xư­ởng xuất hiện niên đại trên d­ới 10.000 năm cách thời nay, trong quy trình tiến độ chuyển tiếp sang trung kỳ đá mới ở việt nam.Hang Chổ là di tích có giá trị khảo cổ học từ thời đại đồ đá, nằm trong dãy núi đá vôi có nhiều hang động đẹp; nhiều nhà nghiên cứu trong và ngoài nước đã khai quật và sưu tầm được hàng trăm hiện vật có giá trị. Hiện nay còn gần 100 hiện vật được lưu giữ tại Bảo tàng lịch sử Việt Nam.

Hang Chổ đã được khai quật và nghiên cứu nhiều lần, thu được hàng chục nghìn mẫu vật như: Xương động vật, các công cụ đá, công cụ chặt, công cụ hình dĩa, công cụ hình hạnh nhân và một số mảnh tước các loại.

Khi đặt chân đến Hang Chổ, du khách sẽ tận mắt nhìn thấy những vỏ ốc được xếp tầng, những hóa thạch trên đá và những hoa văn của người xưa hằn in qua hàng nghìn năm của lịch sử, sẽ tạo nên sự thích thú với những du khách.

 Hang Chổ là di tích khảo cổ học trọng điểm, có mức giá trị cao trong công tác phân tích và thăm quan về một nền văn hoá tiền sử nổi tiếng: “Văn hoá Hoà Bình”.